Άη Κομμένο

Στον Γερμανό συγγραφέα Χ.Φ. Μάγερ
απ’ το βιβλίο του οποίου «Η φρίκη του Κομμένου» και τα περισσότερα στοιχεία για τη μικρή και πικρή αυτή μου ιστορία
  Ο συνταγματάρχης Γιόζεφ Ζάλμινγκερ πρώτη φορά φοβήθηκε τόσο πολύ στη ζωή του και πίστεψε πως ήρθε το τέλος του όταν αντίκρισε στην πλατεία του Κομμένου πολυβόλα στημένα κι είδε τους αντάρτες να στρέφουν το βλέμμα τους καταπάνω του.

- Πάρε στροφή επιτόπου, διάταξε τρέμοντας τον οδηγό του που κόντεψε να χεστεί πάνω του.  
Μα πού να σταθεί το τιμόνι και να υπακούσει στα χέρια του! Πάτησε γκάζι με δύναμη και τ’ αυτοκίνητο χώθηκε στο χαντάκι. Έτρεξαν κάποιοι να βοηθήσουν κι ένιωσε κάπως εκείνος πως σταμάτησε πια να χτυπάει η καρδιά του! Ανέβασαν οι άλλοι τ’ αυτοκίνητο πάλι στο δρόμο, του χαμογέλασαν και του είπαν να πάει στο καλό, χαμογέλασε τάχα κι αυτός και πήρε το δρόμο για την ασφάλεια του στρατοπέδου του.
- Αυτά τα γουρούνια σε λίγο θα τα κάψω ζωντανά μες στα σπίτια τους, ψιθύρισε άγριος κι ανήμερος στον οδηγό του μέσα απ’ τα δόντια του κι ύστερα βυθίστηκε στις σκέψεις του και στα σχέδιά του.
Είχε συμπληρώσει σαράντα μέρες από τότε που το 98ο σύνταγμα ορεινών καταδρομών, που βρισκόταν υπό τη διοίκησή του, εγκατέλειψε το Μαυροβούνιο και πέρασε στην Ελλάδα, με σκοπό να σβήσει κάθε εστία αντίστασης. Έφερε στο νου του όλη τη δραματική πορεία του στρατού του μέχρι να φτάσει στο Στάλινγκραντ και τις ατέλειωτες μάχες που έδωσε χωρίς αποτέλεσμα. Χιλιάδες ηρωικοί στρατιώτες του δε γύρισαν σπίτια τους ούτε καν πεθαμένοι. Πέρασε την παλάμη του πάνω στο σώμα του για ν’ ανιχνεύσει τα τραύματα που ’χαν την ιστορία του γραμμένη πάνω τους κι έστησε μπρος στα μάτια του τις δεκατέσσερις φορές που κυλίστηκε στο αίμα κι ετοιμάστηκε ν’ αναχωρήσει για τον άλλο κόσμο. Έζησε, ωστόσο, και ανέβηκε γρήγορα την ιεραρχία, παίρνοντας τα παράσημα και τ’ αστέρια το ένα μετά τ’ άλλο.
Πιστός στο καθήκον του και στον Χίτλερ, έπαιρνε όρκο πως δε θ’ αφήσει όρθιο τίποτε από όλα εκείνα που στρέφονται εναντίον της Γερμανίας. Εκατοντάδες χωριά έκαψε στο Μαυροβούνιο και χιλιάδες ανθρώπους, «συμμορίτες» και συνεργάτες τους, πνίξαν’ στο αίμα οι άντρες του. Τώρα όφειλε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να καθαρίσει ολόκληρη την περιοχή της Ηπείρου από αντάρτες, καθάρματα και συμμορίτες. «Πουθενά χάρη, πουθενά έλεος. Όποιος υποστηρίζει τους αντάρτες, θα πρέπει να εκτελείται αμέσως», επαναλάμβανε καθημερινά στους στρατιώτες του, για να χωνέψουν κι αυτοί το δόγμα που έκανε πράξη εκείνος.
Από τη μέρα που στρατοπέδευσε σε μια κοιλάδα του Λούρου, οι «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις Ζάλμινγκερ» έσβησαν απ’ το χάρτη ολόκληρα χωριά κι εξαφάνισαν εκατοντάδες οικογένειες. Κι όσο οι εχθροί δεν εννοούσαν να παρατήσουν τα όπλα τους, τόσο το πείσμα του κι η οργή του μεγάλωναν. Μα ούτε καν φανταζόταν πως αυτή η μικρή του εξόρμηση για έναν έλεγχο ρουτίνας στις εκβολές του Αράχθου, στο μυχό του Αμβρακικού, παραλίγο θα του στοίχιζε τη ζωή του.
«Προσωπική αναγνωριστική επιχείρηση διαπίστωσε ότι το Κομμένο βρίσκεται στα χέρια συμμοριτών, 25 – 30 αντρών με στολές ερήμου. Προς το παρόν δεν έχουν σχεδιαστεί αντίποινα», σημείωνε στην αναφορά του, όταν έφτασε στη βάση του και, μελετώντας την κατάσταση, θεώρησε πως είχε στα χέρια του μια καταπληκτική ευκαιρία για να δώσει ένα γερό μάθημα στην περιοχή και να προσθέσει στο ενεργητικό του μιαν ακόμη νικηφόρα εκκαθαριστική επιχείρηση, που τόση ανάγκη την είχε τον τελευταίο καιρό, καθώς τα πράγματα δεν πήγαιναν και τόσο καλά και κινδύνευε το ηθικό του στρατού του να καταπέσει.
Μέσα σε δύο μέρες οργανώθηκαν αστραπιαία τα πάντα: ενημερώθηκαν πλήρως οι ανώτερες αρχές για την «επίθεση» που δέχτηκε ο συνταγματάρχης στο Κομμένο από τους αντάρτες που το κρατάνε στα χέρια τους, ετοιμάστηκαν τα σχέδια μάχης, έγιναν οι απαραίτητες μελέτες εδάφους, στρώθηκαν μπροστά στα λαίμαργα μάτια τους οι επιτελικοί χάρτες και στις 14 Αυγούστου η «ομάδα Ζάλμινγκερ έλαβε διαταγή να προετοιμάσει αιφνιδιαστική επιχείρηση κατά της διαπιστωμένης συμμορίας του Κομμένου».
- Ο διοικητής μας δέχτηκε εχθρικά πυρά στο Κομμένο, εξήγησε την άλλη μέρα στους στρατιώτες του ο 29χρονος υπολοχαγός Βίλι Ρέζερ, που διατάχτηκε από το συνταγματάρχη Ζάλμινγκερ να φέρει σε πέρας με το λόχο του την «επιχείρηση εκδίκησης» του χωριού. Θα το εξαφανίσουμε και δε θ’ αφήσουμε ζωντανό τίποτε, θα το κάνουμε στάχτη, συνέχισε υψώνοντας τη φωνή του και προσπαθώντας να διασκεδάσει κάθε ίχνος δυσπιστίας και διστακτικότητας ανάμεσα στους στρατιώτες του. Οι Άγγλοι βομβαρδίζουν την Κολωνία και αφανίζουν τ’ αδέρφια μας, τις γυναίκες μας και τα παιδιά μας. Δε θα επιτρέψουμε άλλο σ’ αυτά τα γουρούνια να βάφουν τα χέρια τους με το αίμα μας, δε θα τους επιτρέψουμε να ονειρεύονται τη συντριβή της μεγάλης μας Γερμανίας και να απεργάζονται το κακό του μεγάλου αρχηγού της. Θα πνίξουμε μέσα στο δικό τους αίμα την επιθυμία τους να βιάσουν τις γυναίκες μας και τις αδερφές μας και να μαγαρίσουν τον τόπο μας με την παλιανθρωπιά τους και την ελεεινή προβοσκίδα τους. Θα είμαστε αμείλιχτοι! Χάιλ Χίτλερ.
Την άλλη μέρα στις 5 το πρωί όλα ήταν έτοιμα πια στο στρατόπεδο για την επιχείρηση εκδίκησης του Κομμένου. Είχε χαράξει ο ήλιος της 16ης Αυγούστου 1943, όταν η γερμανική φάλαγγα στάθμευε έξω απ’ την εκκλησία της Παναγίας Θεοτόκου και 120 άντρες, βαριά οπλισμένοι με πολυβόλα, οβιδοβόλα, οπλοπολυβόλα και καραμπίνες, κατέβαιναν απ’ τα αυτοκίνητα κι έπαιρναν το πρωινό τους στην είσοδο του χωριού.
- Δεν πρέπει να ζήσει κανένας, εκτελέστε αμέσως όποιον βρείτε μπροστά σας, η ανυπακοή στις διαταγές τιμωρείται, τους υπενθύμισε αμέσως μετά ο υπολοχαγός Ρέζερ και τους μοίρασε σε ομάδες για να ζώσουν το χωριό και να περιμένουν το σύνθημα της ερήμωσης και της σφαγής.
Όταν φάνηκαν οι δυο φωτοβολίδες πάνω απ’ τον ουρανό του Κομμένου, η «εκκαθαριστική επιχείρηση Ζάλμινγκερ» έπαιρνε εκδίκηση για την επίθεση που δέχτηκε ο συνταγματάρχης πέντε μέρες πριν απ’ τους αντάρτες του και τους συνεργάτες τους. Σε λίγες ώρες μονάχα το Κομμένο τυλίχτηκε στις φλόγες κι οι άνθρωποί του γίνονταν κάρβουνο μέσα στα σπίτια τους ή πετάγονταν άξαφνα πέρα απ’ τις σφαίρες και σωριάζονταν ο ένας πάνω στον άλλον στις αυλές και στους δρόμους. Κι αντίσταση πουθενά. Εκτελούσαν αμάχους, γέροντες, γυναίκες, παιδιά, νήπια στη σαρμανίτσα τους, αρρώστους στα στρώματα κι ανήμπορους μέσα στον ύπνο τους.
Το μεσημέρι που δόθηκε το σύνθημα της κατάπαυσης του πυρός, ο ουρανός του Κομμένου σκεπάστηκε από ένα παχύ στρώμα καπνού, ενώ κάτω η γη βάφτηκε κόκκινη απ’ το αίμα 317 αθώων νεκρών και εκατοντάδων τραυματιών. Η επιχείρηση στέφτηκε από απόλυτη επιτυχία. Ούτε μια γρατσουνιά οι στρατιώτες του υπολοχαγού Ρέζερ. Οι ληστές, οι συμμορίτες, οι υπάνθρωποι, τα γουρούνια τιμωρήθηκαν όπως τους έπρεπε. Τώρα πια η Γερμανία δεν είχε να φοβηθεί τίποτα.
Το απόγευμα οι άντρες του 12ου λόχου επέστρεψαν στο στρατόπεδο μαζί με τα λάφυρα που συνέλεξαν στο Κομμένο. Μαζί μ’ αυτούς και το νοσοκομειακό φορτηγό, που ακολουθούσε τη φάλαγγα για να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες σε τυχόν τραυματίες γερμανούς στρατιώτες από τα πυρά των ανταρτών και τη μάχη που θα ακολουθούσε μαζί τους!
«Σήμερα το πρωί κατά τη διάρκεια της περικύκλωσης του Κομμένου, η οποία πραγματοποιήθηκε από τρεις πλευρές, δέχτηκε ο 12ος λόχος πυρά από όλα τα σπίτια. Αμέσως άνοιξε ο λόχος πυρ, εισέβαλε στο χωριό και το έκαψε. Κατά τη διάρκεια των αψιμαχιών φαίνεται πως ένα τμήμα των ληστοσυμμοριτών κατάφερε να διαφύγει προς τα νοτιοανατολικά. Υπολογίζουμε ότι σκοτώθηκαν 150 πολίτες… Η φωτιά στα σπίτια ανατίναξε και πυρομαχικά και προφανώς καταστράφηκαν τα κρυμμένα όπλα», έγραψε η αναφορά της μονάδας προς τη διοίκηση της μεραρχίας.
 
Έφτανε στο τέλος του ο Σεπτέμβρης όταν ο συνταγματάρχης Γιόζεφ Ζάλμινγκερ αποχαιρέτησε τη μονάδα του κι ετοιμαζόταν να αποχαιρετήσει και την Ελλάδα επιστρέφοντας με μετάθεση στην πατρίδα του Γερμανία. Φεύγοντας με τον οδηγό του το τελευταίο του βράδυ από τα Γιάννενα για την κοιλάδα του Λούρου, ύστερα από δείπνο με το στρατηγό Λαντς, έπεσε πάνω σ’ έναν κορμό που είχαν τοποθετήσει οι αντάρτες του Ε.Δ.Ε.Σ. στη μέση του δρόμου. Την επόμενη μέρα βρέθηκε νεκρός μέσα σε θάμνους στην άκρη του δρόμου.
Ίσως, αν οι αντάρτες είχαν τοποθετήσει έναν κορμό στο δρόμο για το Κομμένο εκείνο το σκληρό χάραμα της 16ης Αυγούστου, η ιστορία να γραφόταν αλλιώς. Ίσως… Αλλά…